Trung - Mỹ đẩy thị trường ô tô điện đến căng thẳng thương mại mới

Theo Reuters, Trung Quốc đã thông tin về việc khiếu nại Mỹ lên WTO vì cho rằng: Các chính sách hỗ trợ phân biệt đối xử theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) là nguyên nhân dẫn đến sự ngăn chặn hàng hóa từ Trung Quốc và các quốc gia thành viên WTO khác. Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) cũng xác nhận thông tin này và cho biết: Yêu cầu từ Trung Quốc về sự tham vấn đã được tiếp nhận, song không cung cấp thêm thông tin.

Theo Đạo luật Giảm lạm phát (IRA) có hiệu lực từ đầu năm 2024, hàng tỷ USD đã được Chính phủ Hoa Kỳ cung cấp dưới hình thức giảm thuế nhằm thúc đẩy người dùng mua xe điện và các công ty sản xuất năng lượng mới khi Tổng thống Joe Biden cam kết loại bỏ các-bon khỏi lĩnh vực sức mạnh của Mỹ. Trong đó, mức hỗ trợ dao động trong khoảng 3750-7.500 USD dành cho người dùng mua các mẫu xe điện sẽ phải đáp ứng những yêu cầu như lắp ráp tại Bắc Mỹ và phần lớn linh kiện pin có nguồn gốc từ Mỹ hoặc các quốc gia liên minh. Như vậy, xe điện từ Trung Quốc không đáp ứng điều kiện này.

Vì thế, Trung Quốc cáo buộc rằng: Dưới “vỏ bọc” ứng phó với biến đổi khí hậu, giảm khí thải các-bon và bảo vệ môi trường, các chương trình trợ giá này còn tùy thuộc vào việc mua và sử dụng hàng hóa từ Mỹ hay hàng hóa nhập khẩu từ một số khu vực đặc biệt. Do dó, Trung Quốc cho biết đang tiến hành các bước cần thiết để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của ngành công nghiệp xe điện nước này cũng như duy trì sân chơi công bằng cho thị trường toàn cầu.

Người phát ngôn của Bộ Thương mại Trung Quốc cho biết đang thúc giục Washington nhanh chóng sửa sai những chính sách công nghiệp phân biệt đối xử và duy trì sự ổn định của ngành công nghiệp cũng như chuỗi cung ứng toàn cầu cho xe năng lượng mới.

Phản ứng trước động thái của Trung Quốc, bà Katherine Tai - Đại diện Thương mại Hoa Kỳ - cho biết: Washington đang xem xét đề nghị WTO xử lý mâu thuẫn liên quan đến các phần trong đạo luật IRA năm 2022 và biện pháp thực thi luật này của Trung Quốc. Và rằng: IRA đang góp phần tạo dựng tương lai năng lượng sạch mà Washington và các đồng minh, đối tác đang nỗ lực hướng đến. Đại diện Thương mại Hoa Kỳ cũng cáo buộc Trung Quốc đang sử dụng các chính sách bất công, phi thị trường để giành lợi thế cho các hãng sản xuất Trung Quốc.

Hiện chưa rõ mức độ ảnh hưởng của vụ kiện này với thực tiễn thị trường. Bởi WTO thường mất khoảng 6 tháng hoặc lâu hơn để đưa ra phán quyết cho một vụ tranh chấp sau khi ban hội thẩm được thành lập. Tuy nhiên, ngay cả khi WTO ủng hộ Trung Quốc, thì vụ khiếu nại của Trung Quốc cũng sẽ chẳng đi đến đâu. Nguyên nhân là Washington có thể kháng cáo phán quyết của ban hội thẩm. Khi đó, vụ khiếu nại sẽ được Cơ quan phúc thẩm (AB) của WTO xem xét. Tuy nhiên, đơn vị xét xử tranh tụng cấp cao nhất của WTO đã không còn hoạt động kể từ cuối năm 2019 sau khi Mỹ ngăn chặn tổ chức này bổ nhiệm các thẩm phán mới cho AB. Đầu năm 2023, Washington cũng chặn một số đề cử thẩm phán mới thay thế các thẩm phán hết nhiệm kỳ khiến Cơ quan phúc thẩm của WTO không có đủ thành viên hoạt động.

Trong thời gian qua, ngành công nghiệp xe điện bị lôi kéo vào những căng thẳng thương mại cũng như địa chính trị khi thế giới đang chuyển sang sử dụng phương tiện trang bị động cơ điện thay vì động cơ đốt trong. Trong quá trình chuyển dịch này, Trung Quốc dần khẳng định vai trò của một quốc gia thống lĩnh ngành sản xuất pin cho xe điện. Nhờ đó, ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc đang phát triển rất nhanh chóng, trở thành thách thức đáng gờm với các nhà sản xuất xe hơi danh tiếng của Phương Tây.

Vì thế, không chỉ Mỹ mà EU cũng đã tiến hành cuộc điều tra về các chính sách trợ giá của Trung Quốc cho xe điện trong năm 2023 trước những lo ngại về nguy cơ tiềm ẩn với ngành công nghiệp ôtô của châu Âu trước làn sóng xe điện Trung Quốc. Trong thời gian tới, EU được cho là sẽ áp thêm các loại thuế quan với xe điện nhập khẩu từ Trung Quốc nhằm ứng phó với cáo buộc trợ giá không công bằng khiến các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc phải đối mặt với nhiều khó khăn khi thâm nhập vào thị trường ô tô hàng đầu thế giới này.