Mẫu xe huyền thoại thời Liên Xô cũ
Liên Xô có thể không phải cái tên đầu tiên được nhắc đến khi người ta nghĩ về những nhà sản xuất ôtô nổi tiếng trên thế giới, nhưng không vì thế mà họ không cố gắng tạo ra một thứ gì đó “để đời”, giống như “xe con bọ” Volkswagen Beetle của người Đức. Đó là trường hợp của mẫu xe mang tên ZAZ Zaporozhets mà Tổng thống Nga Putin là một trong những người từng sở hữu.
ZAZ Zaporozhets là dòng xe cỡ nhỏ được sản xuất từ năm 1966-1994 tại nhà máy của ZAZ đặt ở Ukraine. Có một điều thú vị là cho dù đã trải qua hai thế hệ, mẫu xe hầu như không được gọi bằng “tên thật”. Thay vào đó là những tên gọi như ZAZ-966 (1966-1972), ZAZ-968 (1971-1978), ZAZ-968A (1973-1980) và ZAZ-968M (1979-1994). Ở mỗi phiên bản, nhà sản xuất đều tích cực đổi mới theo hướng hiện đại hóa so với mẫu xe cũ. Sức mạnh động cơ cũng cải thiện từ 27 mã lực khi mẫu xe còn ở thủa sơ khai lên 40 mã lực khi nó kết thúc “tuổi đời”.
Ngoài cái tên “khác người”, Zaporozhets cũng đi kèm những biến thể đặc biệt thiết kế dành riêng cho khách hàng là người khuyết tật hoặc thương binh dưới sự đồng ý của chính phủ Liên Xô. Tuy nhiên, những phiên bản này có công suất thấp hơn bản cơ sở.
Thế hệ thứ nhất (1960-1969)
Chiếc Zaporozhets 965 đầu tiên được bàn giao cho khách hàng vào năm 1959. Vào thời điểm đó, mẫu xe sở hữu hình dạng khá tròn trịa, cửa mở về phía sau thay vì phía trước như những dòng xe hiện nay.
Năm 1962 đánh dấu sự xuất hiện của 965A. Công suất cải thiện nhưng mẫu xe vẫn bị ví như một “trò đùa” bởi sử dụng bộ đề trên xe tăng của Liên Xô. Trong khoảng thời gian từ tháng 11/1962 - tháng 5/1969, tổng cộng đã có 322.106 chiếc xuất xưởng. Cung cấp sức mạnh cho phương tiện là động cơ V4 887cc gắn ở trục sau, làm mát bằng không khí, sản sinh công suất “khiêm tốn” 27 mã lực.
Với 965A, chủ sở hữu hầu như phải tự mình thực hiện những công việc sửa chữa bởi các trung tâm dịch vụ còn chưa phổ biến. Mặc dù vậy, động cơ V4 lại tỏ ra khá hữu ích, đặc biệt trong những điều kiện thời tiết khắc nghiệt của mùa đông.
Thế hệ thứ hai (1966-1994)
Thế hệ thứ hai bắt đầu với tên gọi ZAZ-966. So với thế hệ đầu, mẫu xe gây ấn tượng ở những đường nét góc cạnh tạo cảm giác khỏe khoắn, hệ thống treo phía sau sửa đổi. Ngoài ra, động cơ 0.9L cũng nhường chỗ cho bản 1.2L công suất 30 mã lực. Cửa xe không còn theo phong cách “mở ngược”, tiếng ồn động cơ cũng được tiết chế.
Xe có thêm phiên bản nâng cấp vào năm 1968 với tên gọi 966B cùng động cơ mới cho công suất 40 mã lực. 966B nặng hơn “người anh em” do sở hữu trọng lượng 780kg nhưng đổi lại, khả năng năng tốc tiến bộ hơn (121km/h).
Từ tháng 11/1966 - tháng 5/1969, ZAZ966 được sản xuất song song với mẫu xe tiền nhiệm 965A.
Năm 1971, 966 bị dừng sản xuất và được thay thế bằng 968 với một số thay đổi ở thiết kế. Nổi bật nhất là thanh crôm thay vì lưới tản nhiệt giả phía trước. Không những vậy, bảng táp-lô bên trong cũng được hiện đại hóa, phanh trước nâng cấp cùng một số tính năng an toàn khác.
Vào khoảng cuối năm 1974, phiên bản 968A cao cấp hơn ra mắt và “sống sót” đến năm 1979. Một trong những điểm mới đáng chú ý nhất là cột vô-lăng có thể hấp thụ xung lực giúp giảm chấn thương cho người lái trong trường hợp xảy ra va chạm. Trong khi đó, phiên bản 968E xuất khẩu sở hữu đèn pha đáp ứng các tiêu chuẩn quốc tế, kính chắn gió an toàn, khóa vô-lăng chống trộm…
Năm 1979 là thời điểm 968M ra đời khi phần lớn các chi tiết ngoại thất bằng nhôm đã được thế chỗ bởi nhựa đen. Nội thất cũng nâng cấp với bảng táp-lô hiện đại hơn. Một số phiên bản đặc biệt như ZAZ-968MB2 và ZAZ-968MB dành cho những tài xế bị thương tật ở chân. 968M là thành viên “trẻ nhất” thuộc dòng Zaporozhets và cũng có tuổi thọ cao nhất khi được sản xuất tới tận năm 1994.
Dù không quá “đình đám” nhưng Zaporozhets cũng đã ghi dấu ấn ở nhiều bang thuộc Liên Xô cũ. Tương tự “con bọ” Volkswagen Beetle hay Trabant - dấu ấn một thời của người Đức, Zaporozhets hướng đến một “chiếc xe của quần chúng” với danh hiệu mẫu xe có mức giá dễ chịu nhất giai đoạn đó. Tổng cộng đã có 3.422.444 xe Zaporozhets đến tay người dùng trong khoảng thời gian 1960-1994.
