Xe tự lái khiến các hãng bảo hiểm “méo mặt” vì thất thu

Một chiếc Volkswagen Golf đang chạy bon bon trên một con đường thuộc tiểu bang Virginia thì đột nhiên bảng điều khiển sáng lên, phát ra một âm thanh cảnh báo. Người lái xe vẫn phớt lờ không phản ứng. Ngay sau đó, hệ thống phanh của chiếc xe nhấn gấp và chiếc xe dừng lại cách chừng 30 cm trước một hình nộm được bơm phồng lên và sơn màu giống như phía đuôi của một chiếc xe hơi. Tất cả đều tự động xảy ra. Viện Bảo hiểm An toàn giao thông (IIHS) đã chạy các thử nghiệm như thế vài lần mỗi tháng tại trung tâm nghiên cứu của mình tại Ruckersville, bang Virignia. Mục đích của công việc là để kiểm nghiệm các công nghệ tránh tai nạn trên xe ô tô đời mới nhất, giống như công nghệ đã trang bị cho chiếc xe Golf và đánh giá những công nghệ nào có hiệu quả nhất.

 

Một thực tế là xe tự lái khiến cho việc lái xe tự lái sẽ được phép tham gia giao trên các tuyến đường trở nên an toàn hơn. Theo văn phòng kiểm toán Mỹ KPMG, tỷ lệ tai nạn ô tô được dự kiến sẽ giảm 80% vào năm 2040. Thế nhưng, chẳng bao lâu nữa những chiếc xe ô tô tự lái sẽ khiến cho các công ty bảo hiểm phải đau đầu vì lo lắng. Không lo sao được khi mà 20 tỷ euro tiền bảo hiểm mỗi năm (ở Pháp) có nguy cơ giảm một nửa trong vòng 25 năm tới, kéo theo bao hệ lụy cho các ngành nghề khác.

Câu hỏi đặt ra là, khi một chiếc xe được thiết kế cho người không cầm vô lăng lăn bánh ra đường, dựa vào đâu để quy trách nhiệm khi xảy ra tai nạn giao thông?. Các nhà sản xuất, các nhà thầu phụ (những người thiết kế thuật toán, quản lý dữ liệu, sản xuất các cảm biến…), nhà chức trách hay những người duy trì cơ sở hạ tầng đường bộ?, ông Pascal Demurger, Giám đốc MAIF Group kiêm chủ tịch Hiệp hội các công ty bảo hiểm tương hỗ (GEMA) đặt cẩu hỏi.

 

Ngành bảo hiểm xe ô tô đang phải trải qua những thời kỳ “choáng váng”. Giống như các công ty phát hành băng đĩa đã từng bị tê liệt vào buổi bình minh của thời đại Internet, khi mà các file âm nhạc được chia sẻ trực tuyến, các công ty bảo hiểm lớn như Allstate, Geico, State Farm và nhiều công ty khác đang phải vật lộn với những tiến bộ về công nghệ có thể làm mất đi một khoản doanh thu khổng lồ từ phí bảo hiểm. Tương tự, khi các nhà sản xuất ôtô càng ngày càng tự động hóa nhiều động tác của việc lái xe, số tai nạn sẽ sụt giảm mạnh, và chủ xe đương nhiên sẽ cần ít bảo hiểm hơn. Các chuyên gia ước tính phí bảo hiểm mà người sử dụng xe ô tô phải trả có thể giảm đến 60% trong 15 năm tới, khi những chiếc xe hơi tự lái tràn ra đường. Nói như ông Donald Light, Giám đốc Phòng dịch vụ tư vấn bảo hiểm tài sản và thiệt hại khu vực Bắc Mỹ với Celent - một hãng nghiên cứu thị trường- là "Bạn phải chuẩn bị tinh thần cho viễn cảnh một phần quy mô kinh doanh của bạn sẽ bị thu hẹp lại, phần đó có thể là rất đáng kể”.

 

Bảo hiểm ô tô từ lâu đã là một ngành kinh doanh béo bở. Doanh thu phí bảo hiểm từ người lái xe chỉ tính riêng ở Mỹ đã lên tới 195 tỷ USD trong năm ngoái. Các khách hàng đã đem lại nguồn lợi nhuận khổng lồ, đến mức công ty bảo hiểm Geico đã chi tới hơn 1 tỷ USD/một năm cho các chiến dịch quảng cáo các sản phẩm của mình. Tuy nhiên, ngay cả Warren Buffett, ông chủ của tập đoàn Berkshire Hathaway, người sở hữu công ty bảo hiểm Geico, cũng đang quan ngại về những rủi ro trong dài hạn đang xảy đến cho mô hình kinh doanh này. “Nếu bạn có thể phát minh ra bất cứ điều gì liên quan đến việc lái xe mà cắt giảm được tai nạn từ 30 đến 50%, đó sẽ là một điều tuyệt vời… nhưng chúng tôi sẽ chẳng bao giờ tổ chức một bữa tiệc ăn mừng tại công ty bảo hiểm của chúng tôi”, ông nói tại một cuộc họp vào tháng 3/2015.

Ngành bảo hiểm ô tô đang gồng mình chuẩn bị cho những biến động đang đến. Giám đốc điều hành của công ty bảo hiểm Allstate, ông Tom Wilson, còn đưa ra một tình huống xấu hơn cho ngành bảo hiểm ô tô, ông gọi nó là “The Jetsons”, trong đó tự động hóa sẽ làm giảm đáng kể chi phí cho các tai nạn xe hơi, số lượng xe lưu thông trên đường cũng sẽ giảm xuống, bởi mọi người sẽ sử dụng dịch vụ “chia sẻ” hoặc các dịch vụ vận tải khác thay vì một mình một xe như bây giờ đang phổ biến. Trước mắt, phí bảo hiểm xe ô tô sẽ không tăng trong một thập kỷ nữa, nhưng sau đó nhất định sẽ sụt giảm tới mức chóng mặt. "Sẽ có ít xe tham gia giao thông hơn và tất nhiên là sẽ có ít tai nạn hơn. Khi một công ty lớn như chúng tôi đang cung cấp bảo hiểm cho 16 triệu hộ gia đình, thì điều đó sẽ dẫn đến một thảm họa về doanh thu. Vì vậy, chúng tôi đang rất tập trung sự quan tâm vào vấn đề này”, ông Tom Wilson nói.

 

Để tìm hướng đi mới, Allstate đã thành lập một nhóm nghiên cứu "xe ô tô kết nối”. Và Wilson đã hai lần ngồi trên chiếc xe tự lái của Google để suy nghĩ về những nguồn doanh thu mới. Ông đã cân nhắc khả năng bán bảo hiểm cho các loại sản phẩm khác, chẳng hạn như smartphone, kho dữ liệu của khách hàng… đồng thời cung cấp thiết bị theo dõi hành vi lái xe để bắt người mua bảo hiểm phải chịu trách nhiệm về các hành vi lái xe của mình. 

 

Không thể liệt kê hết ra đây các tiến bộ về kỹ thuật tự động lái của xe ô tô. Hãng BMW hiện đang tung ra một chiếc xe có thể tự tìm chỗ đỗ, Cadillac xắp tung ra một mẫu xe đang trong quá trình thử nghiệm, cho phép lái xe trên đường cao tốc mà không cần dùng tay, hay xe hoàn toàn tự động lái của Google đã hoàn tất hơn một triệu dặm đường ở California và Texas... Theo ước tính của công ty tư vấn Boston Consulting Group, xe ô tô tự lái có thể chiếm 1/4 doanh số bán xe toàn cầu vào năm 2035. 

Giao thông bằng xe ô tô đã trở nên an toàn hơn trong nhiều năm qua nhờ vào những nỗ lực của ngành công nghiệp ô tô. Các hệ thống chống bó cứng phanh ABS, túi khí… ngày nay đã trở thành các đặc tính tiêu chuẩn của xe. Tuy nhiên, những tiến bộ lớn hơn vẫn không dừng ở đó. Các hãng chế tạo ô tô đã rót hàng tỷ USD vào việc nghiên cứu ứng dụng công nghệ thông tin như các thiết bị cảm biến, camera, máy tính… để chiếc xe có thể thích ứng với tất cả các loại tình huống trong lúc lưu thông trên đường.

 

François Nedey, giám đốc công ty bảo hiểm tài sản và trách nhiệm tại Allianz, Pháp, cho rằng sự phổ cập của chiếc xe tự động lái là không thể tránh khỏi, và điều này đặt ra vấn đề nan giải về trách nhiệm bảo hiểm của công ty bảo hiểm. Theo ông, các công ty bảo hiểm sẽ có thêm mối quan tâm lớn khác là tội phạm mạng bởi trong thời gian gần đây, một loạt các xe được kết nối mạng đã bị hack gióng lên hồi chuông cảnh báo khả năng xe có thể bị cướp từ xa.

 

 

Theo ông chủ của MAIF, trong trường hợp này, mối quan hệ giữa khách hàng với công ty bảo hiểm có thể bị đảo lộn, vì điều này không còn là trách nhiệm của chủ sở hữu của chiếc xe nữa, mà là của nhà sản xuất xe hơi và của các công ty bảo hiểm. 

Hiện các hãng xe lớn như BMW, Toyota, Volkswagen, Renault, Peugeot, Citroën đang muốn chính mình thay công ty bảo hiểm bảo hiểm cho những chiếc xe tự lái của họ. Hiện nay, các cuộc trao đổi thảo luận không chính thức về vấn đề này đã diễn ra giữa các hãng bảo hiểm và các nhà sản xuất ô tô. Tuy nhiên, “Chiếc xe không cần tài xế là một bước nhảy vọt vào nơi không xác định, và các công ty bảo hiểm đang thấy "kinh dị" về cái nơi không xác định đó", đại diện của Allianz hài hước nói. 

 

 

Theo tiên đoán của công ty tư vấn KPMG, khi xe tự lái trở thành phổ biến tham gia giao thông, những chủ xe sẽ tiết kiệm một khoản chi lớn và người đầu tiên thất thu là các tổ chức bảo hiểm. 
“Khi tai nạn giao thông giảm, phí bảo hiểm xe cá nhân và xe doanh nghiệp bắt buộc phải giảm, mức giảm có thể lên đến 60% so với hiện tại. Khi đó các công ty bảo hiểm ô tô sẽ khó trụ lại được, một số chắc chắn sẽ phải ra đi”, đại diện KPMG nói.

Nhiều người tiêu dùng hiện nay đã chọn mua xe có trang bị công nghệ xe tự lái ở mức sơ khai, đó là hệ thống tiên đoán va chạm và phanh khẩn cấp. Mới đây, NHTSA đã trình chính phủ dự thào luật bắt buộc xe mới ở Mỹ phải trang bị hệ thống ngăn ngừa va chạm và phanh khẩn cấp. Nhiều khả năng luật này sẽ được ban hành vào 2017. 
Theo NHTSA, xe trang bị hệ thống ngăn ngừa va chạm sẽ tránh được từ 7 đến 15% va chạm phía trước xe và xu hướng này tiếp tục tăng khi công nghệ tiếp tục được cải tiến.Trong vòng 25 năm tới, tần suất tai nạn giao thông sẽ giảm 80% sẽ dẫn đến việc người mua bảo hiểm sẽ lên tiếng đòi các công ty bảo hiểm phải giảm phí. 

 

Dự báo trong 10 năm tới, xe hoàn toàn tự lái sẽ được bán trên thị trường và sau năm 2025 sẽ không còn xe mới được bán trên đất Mỹ mà không có trang bị hệ thống tự lái. Đối với xe cũ, nếu muốn được phép tham gia giao thông, bắt buộc chủ sở hữu phải trang bị thêm hệ thống tự lái.

 

Mặc dù phí bảo hiểm thu được từ chủ xe có trang bị công nghệ tự lái giảm, các công ty bảo hiểm sẽ quay sang khách hàng mới là các công ty sản xuất phần mềm cho xe tự lái và các công ty sản xuất xe, doanh thu của ngành bảo hiểm ô tô vẫn giảm xuống còn dưới 50% vào những năm 2040.

 

Hiện có tới gần ba phần tư công ty bảo hiểm (74%) vẫn chưa thực sự lo lắng vì tin rằng hệ thống luật pháp sẽ phân loại những vấn đề liên quan và cung cấp lời giải đáp. Nhưng KPMG khuyên cáo các giám đốc công ty bảo hiểm nên có lời giải cho vấn đề này từ sớm hơn, bởi chiếc xe tự động lái chẳng bao lâu nữa sẽ xuất hiện ngày càng nhiều trên đường phố.